Παρά τα τεράστια άλματα και την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στην ανοσολογία, οι αυτοάνοσες παθήσεις εξακολουθούν να παραμένουν ακόμη ένα αίνιγμα με πολλά αδιευκρίνιστα σημεία.
Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι το σύστημα άμυνας του οργανισμού που τον προστατεύει από την εισβολή βλαβερών μικροοργανισμών. Αποτελείται από ένα δίκτυο κυττάρων, ιστών και οργάνων που δρουν συνδιασμένα και αρμονικά.
Θα πρέπει να ξεχωρίσουμε την αυτοανοσία από την αυτοάνοση νόσο. Η αυτοανοσία χαρακτηρίζεται από την παρουσία εργαστηριακών γνωρισμάτων, όπως είναι τα αυτοαντισώματα, δηλαδή τα αντισώματα που αναγνωρίζουν στοιχεία του ίδιου του οργανισμού, χωρίς όμως αυτά να προκαλούν βλάβες στους ιστούς.
Το κοινό χαρακτηριστικό των αυτοάνοσων νοσημάτων είναι η ύπαρξη αυτοδραστικών κλώνων λεμφοκυττάρων με αποτέλεσμα η βλάβη στους ιστούς και τα όργανα να προκύπτει από την αντίδραση των αυτοδραστικών κλώνων, προς ίδια αντιγόνα. Τα νοσήματα αυτά, είναι δυνατόν να κυμαίνονται από ήπια έως σοβαρά.
Τα συνηθέστερα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα είναι ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος, το Σκληρόδερμα. οι Αγγειίτιδες, η Μικτή Νόσος του Συνδετικού Ιστού, η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα, το Σύνδρομο Sjogren, οι Μυοσίτιδες κ.ά. Δυνητικά, κάθε όργανο μπορεί να προσβληθεί σε αυτά τα νοσήματα.
Η διάγνωση βασίζεται κυρίως στα συμπτώματα του ασθενή (ιστορικό ασθενούς) στα ευρήματα της φυσικής εξέτασης και στα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων.
Σημαντικά σημεία αποτελούν:
- Τα συμπτώματα πολλών από αυτά -όπως η κόπωση- είναι ασαφή.
- Τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων μπορεί να βοηθήσουν, αλλά συχνά δεν είναι ικανά να επιβεβαιώσουν τη διάγνωση.
- Μεμονωμένα εργαστηριακά ευρήματα -χωρίς συμπτώματα- δεν τεκμηριώνουν νόσο.
Η πορεία κάθε νόσου διακρίνεται σε:
Υποκλινική: Παρουσία μόνο ορολογικών δεικτών χωρίς κλινική συμπτωματολογία.
Πρώιμη: Νόσος που υπάρχει για λιγότερο από 1-2 χρόνια. Η ιστική βλάβη συνήθως είναι μικρή και αναστρέψιμη. Εγκατεστημένη: Νόσος που υπάρχει περισσότερο από 1-2 χρόνια. Η ιστική βλάβη συνήθως είναι μεγάλη και ίσως μη αναστρέψιμη.
Τα αυτοαντισώματα στην κλινική πράξη: Η ανίχνευση τους από τον ρευματολόγο πρέπει να γίνεται υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Μερικά από αυτά είναι: πρωτεΐνες ορού: αντι-ανοσοσφαιρίνη (ρευματοειδής παράγοντας) κυτταρικές μεμβράνες: αντιγόνα ερυθρών αιμοσφαιρίων (coombs), αντι-β2gpi (antiphospholipid syndrome), πυρηνικά και κυτταροπλασματικά αντιγόνα: αντιπυρηνικά αντισώματα κ.ά.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, η διαχρονική εξέλιξη των νοσημάτων αυτών, αλλά και η μελέτη της μοριακής παθολογίας της φλεγμονής της άρθρωσης, έχει οδηγήσει σε νέες θεραπευτικές στρατηγικές που στοχεύουν σε εξειδικευμένα στοιχεία της ανοσολογικής απάντησης. Γνωρίζοντας τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, δρούμε στοχευμένα , και πιο αποτελεσματικά.
Το θεραπευτικό οπλοστάσιο του ρευματολόγου είναι πλούσιο: Αποτελείται από φαρμακευτικά σκευάσματα που λαμβάνονται από του στόματος, αλλά και από τους λεγόμενους «βιολογικούς παράγοντες» που έχουν αλλάξει κυριολεκτικά τη θεραπευτική αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών. Μεγάλο ρόλο, εκτός από τα σκευάσματα αυτά, στη θεραπεία των νοσημάτων, παίζει και μια καλά ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, άπαχο ζωικό λίπος και πρωτεΐνη.
Συμπερασματικά, η διάγνωση της πρώιμης νόσου είναι επιβεβλημένη για την καλύτερη θεραπευτική προσέγγιση. Το εργαστήριο είναι πολύτιμος σύμμαχος για την πρόβλεψη της νόσου, την πρώιμη διάγνωση και τη παρακολούθησή της. Τέλος, η επιλογή των εξετάσεων, θα πρέπει να γίνεται με βάση την κλινική εικόνα και τα συγκεκριμένα ευρήματα από την κλινική εξέταση του ασθενούς. Στο Μetropolitan General είναι δυνατή η έγκαιρη διαπίστωση της αυτοανοσίας, και η ανάλογη αντιμετώπιση.
Ελένη Κομνηνού
Ρευματολόγος,
Διευθύντρια Κλινικής Αυτοάνοσων Ρευματικών Παθήσεων
Μetropolitan General
